Gabrielle Zevin: De verzamelde werken van A.J. Fikry, boekhandelaar

Atlas Contact     Amsterdam/ Antwerpen                            221 blz.

Het gaat over een boekhandelaar en nog een paar mensen die de wereld van het boek en de literatuur een warm hart toedragen. Dat maakt deze roman prettig om te lezen. Het is een feelgood boek, waarin evenwel  grote thema’s niet worden geschuwd: dood en verlies, rouw, een ernstige ziekte. De verzamelde werken zijn de korte teksten over boeken tussen de hoofdstukken in, die de boekhandelaar voor zijn dochter schrijft. Hij is weduwnaar en heeft nog weinig levensvreugde. Maar zowel hij als enkele andere personages krijgen nieuwe kansen op geluk. Aan het eind komen de verschillende verhaallijnen bij elkaar en worden alle open plekken netjes ingevuld. De adoptie van het tweejarige weesje Maya door een alleenstaande man komt mij wat onwaarschijnlijk voor. Het is geen grote literatuur, maar wel een fijn boek.

 

 

Nausicaa Marbe: Smeergeld

Prometheus, Amsterdam           2014                      397 blz.

Het boek speelt zich af in het Haarlem van onze tijd en voor een deel ook in Boekarest. Stadsarchitect Job van Emmerik, getrouwd en vader van twee pubers, is zojuist ontslagen nadat hij een fraudekwestie heeft aangekaart. Hij wil vervolging van de schuldigen en rehabilitatie voor zichzelf. Zijn gezin moet de broekriem flink aanhalen, wat vraagt om een heel wat soberder levenswijze dan voorheen. Bovendien heeft hij te maken met een ex uit Oost-Europa, die zich op zeer onaangename en slinkse wijze in zijn privéleven probeert in te dringen. Job wringt zich in allerlei bochten om te voorkomen dat zijn vrouw weet krijgt van de affaire, die acht jaar geleden plaatsvond.

Smeergeld is een onderhoudend boek. Het doet denken aan de romans van Herman Koch en Peter Buwalda. Een pluspunt is de nietsontziende manier waarop de schrijfster diverse segmenten van de Nederlandse samenleving fileert.

Griet op de Beeck: Kom hier dat ik u kus

Prometheus      Amsterdam      2014                      382 blz.

Na haar succesvolle debuut “Vele hemels boven de zevende” komt nu van Griet op de Beeck het tweede boek uit. Deze roman is opvallend aanwezig in toptienlijstjes en in de schappen van de boekwinkels. Het plaatje op de kaft is een eigenaardige keuze: een bejaard stel met een feesthoedje op een bank. Ik zie geen enkele connectie met de inhoud van het boek. De roman lijkt autobiografisch , maar is dat niet volgens de interviews met de auteur.

De ik-figuur, Mona, maken we mee tijdens drie verschillende levensfases: als zij 9-11 jaar is ( 1976-1978); als zij 24 is ( 1991) en als zij 35 is (2002). Aan het begin van het eerste deel sterft haar moeder door een verkeersongeval. Haar vader blijft met twee jonge kinderen achter, want er is ook nog een zesjarig broertje, Alexander. Veel te snel en ondoordacht hertrouwt hij met een negen jaar jongere vrouw. Deze Marie is de kwade genius in de familie gedurende het hele boek. Uit elke zin die ze spreekt blijkt hoe onsympathiek zij is. Iets te zwart aangezet dus.

In deel twee probeert Mona zich als dramaturg staande te houden in de toneelwereld en in haar relatie met schrijver Markus. Deel drie speelt zich voor een groot deel af in het ziekenhuis. Mona’s vader is ernstig ziek. Verder is er in Mona’s situatie niet zo veel veranderd, maar lijkt ze wel te groeien naar een steviger persoonlijkheid.

Kom hier dat ik u kus heeft in tegenstelling tot het eerste boek van deze schrijfster een eenvoudige, rechtlijnige structuur. Maar ook  deze  oprechte zoektocht naar zichzelf van een sympathiek personage, dat getekend is door een moeilijke jeugd, maakt veel indruk.

Mieke Koenen: Dwars tegen de keer (biografie dichteres Ida Gerhardt)

 

Atheneum – Polak & Van Gennep          Amsterdam 2014             642 blz.

De ondertitel luidt: Leven en werk van Ida Gerhardt. Een paar jaar geleden las ik Maaike Meijers biografie van Vasalis. Nu is er dus deze biografie van die andere grote dichteres uit de vorige eeuw. We lezen over haar jeugd, de slechte relatie met haar moeder, haar gymnasiumtijd, haar adoratie voor haar leraar klassieke talen, de dichter Leopold. Dan gaat het over haar studententijd, die moeizaam verliep, over haar werk als gedreven lerares klassieke talen, eerst in Kampen en later aan de Kees Boekeschool in Bilthoven, en tenslotte over de jaren na haar pensionering. Marie van der Zeyde was haar grote liefde, van wie zij bijna een halve eeuw lang onafscheidelijk was.

Uit de titel van het boek kun je al opmaken dat Ida geen gemakkelijk karakter had. Koenen schrijft er met mildheid en lichte spot over, maar spaart haar niet. Ze bespreekt uitvoerig de vele dichtbundels en ook de psalmvertalingen van Ida en Marie samen. Het is hierbij evident dat Koenen zelf classica is. Zoals de meeste biografieën is het een behoorlijk lijvig boek. Het is echter heel toegankelijk en inzicht gevend geschreven en een aanrader voor wie belangstelling heeft voor poëzie.

 

Jan Brokken: De provincie

Atlas Contact Amsterdam 2013. Oorspronkelijk De Arbeiderspers 1984 Amsterdam  176 blz.

Jan Brokken: De provincie

Vorig jaar las ik met veel genoegen De vergelding van Jan Brokken. Bovendien ontdekte ik toen zijn beide schrijfboeken: De wil en de weg en Het hoe. Ik werd een fan en zag in dat ik heel wat heb in te halen. Ik genoot van Mijn kleine waanzin en andere boeken en heb nu net Brokkens debuut De provincie uitgelezen. Dat kostte weinig moeite, want het is maar een dun boekje en het leest lekker weg.

De jonge journalist Frank de Roover gaat terug naar zijn geboortedorp Portland om de begrafenis bij te wonen van zijn jeugdvriendin Lili, die is vermoord door haar ex Peter, een vroegere vriend van Frank.  Samen met Koos vormden zij een viertal dat zich van de rest van de dorpsjeugd onderscheidde door hun goede komaf en door hun verlangen zich los te maken van hun benauwende omgeving. De enige die daarin is geslaagd, is de ik-figuur Frank. Dat maakt dat hij het gevoel krijgt dat hij er niet meer bij hoort en met argwaan wordt bekeken. Brokken houdt de spanning tot op het laatst vast. Je kunt zien dat hier een getalenteerd schrijver aan het woord is, maar dat zijn werk nog niet het niveau en de diepgang heeft van zijn recentere boeken. Het gegeven van drie dorpsjongens en een meisje die iets bijzonders van hun leven willen maken, deed me overigens denken aan Joe Speedboot van Tommy Wieringa. 

 

Adriaan van Dis: Ik kom terug

 

Augustus, Amsterdam Antwerpen         2014      282 blz.

 

In deze autobiografische roman grijpt Adriaan van Dis terug naar de familieproblematiek van Indische Nederlanders, die eerder aan de orde kwam in onder andere Indische duinen en Familieziek. Dit keer ligt de focus op de moeder. Zijn relatie met haar, inmiddels een bejaarde vrouw die niet gelukkig is, is nooit warm geweest. Tijdens de schermutselingen die hij had met zijn vader keek zij de andere kant op. De laatste jaren bracht hij haar dan ook zelden een bezoek. Maar nu begint ze opeens, al is het aanvankelijk nog mondjesmaat, te praten over haar turbulente verleden. Tijdens de Eerste Wereldoorlog woonde zij aan de grens met België, op gehoorsafstand van het krijgsgeweld dat daar plaatsvond. Ze trouwde met een gekleurde officier en ging met hem mee naar Nederlands Indië. Ze overleefde het Jappenkamp met haar drie dochters, kreeg een relatie met een blanke man met een oorlogstrauma, waarna ze zwanger van Adriaan met haar gezin naar Nederland repatrieerde. Die geschiedenis is ons bekend, maar nu krijgen we dus háár kijk daarop.

 

Adriaan mag haar verhalen voor een roman gebruiken, maar dan moet hij haar als tegenprestatie helpen een zachte dood te sterven. Ze is in de ogen van haar zoon geen gemakkelijke vrouw. Zijn begrip en sympathie voor haar groeien wel gedurende de periode dat hij zo dicht in haar buurt zit en naar haar luistert, maar er blijft een voortdurende afwisseling tussen intimiteit en afstand. De afloop is voorspelbaar. Er komen geen grote geheimen aan het licht. Als de spannende doos, die al die tijd voor Adriaan gesloten bleef, eindelijk geopend wordt, blijkt er niets bijzonders in te zitten, waardoor het boek me ineens aan Sleuteloog van Hella Haasse doet denken. De gedeeltes over de gebeurtenissen in Indië spreken me het meest aan. Het boek bevat enkele humoristische passages en Van Dis laat zich weer kennen als de sympathieke poseur uit sommige van zijn eerdere romans. We moeten het allemaal niet te letterlijk opvatten, blijkt uit de disclaimer aan het eind van het boek. Ik kom terug is een boek over mensen die speelbal van de geschiedenis zijn, geschreven door een vakman.

 

 

Wytske Versteeg: De wezenlozen

Prometheus 2012           198 blz.

Nog zo jong zijn en dan zo goed schrijven. Wytske Versteeg is een nieuwe literaire ster aan het literaire firmament. Een jaar geleden las ik Boy over een middelbare scholier die verdrinkt in zee tijdens een dagje uit met zijn klasgenoten. De zachtmoedige jongen werd waarschijnlijk gepest. Zijn rouwende adoptiemoeder wil weten wat er precies gebeurd is. Vier jaar na dato reist zij naar Bulgarije, waar zij onder valse voorwendselen de voormalige docente van haar zoon opzoekt, want ze wil wraak. Die docente heeft daar een boerderijtje en de moeder komt bij haar in dienst. Na een periode van zwijgen beginnen de vrouwen praten. Een intrigerend boek met een minder geslaagd tweede deel.

Versteegs debuutroman De wezenlozen is van 2012 en heb ik nu pas gelezen. Het is een bijzonder origineel verhaal: een meisjestweeling, van wie er een door een bepaalde ziekte het vermogen om te spreken verliest, logeert bij haar oom, omdat haar vader, aan wie zij zeer gehecht is, op zijn sterfbed ligt. De oom, een onaantrekkelijke, te dikke man, heeft via een soort realityshow een villa gewonnen. Als het meisje, dat Gone heet, niet meer wil eten en broodmager wordt, is dat dagelijks via youtube te volgen. Het verhaal wordt vanuit vier personages verteld: zus Ismene, oom George, moeder Clarissa en vader Siegfried. Het is zogezegd een knap geschreven boek, dat ingenieus in elkaar zit, vol verwijzingen naar de klassieken. Maar het is ook allemaal wat te gekunsteld naar mijn smaak.

 

Robert Yates: Revolutionary Road

De Arbeiderspers , 2009  231 blz.

Dit boek verscheen in 1961, werd in het Nederlands vertaald in 1989 en kwam opnieuw uit in 2009 met een voorwoord van Thomas Verbogt. Deze laatste is heel enthousiast over het boek en ook achterin het boek staan lofprijzingen van collega-auteurs en recensenten van diverse kranten (Trouw: “Een van de klassieken van de hele westerse cultuur”). De roman werd verfilmd door Sam Mendes  (American Beauty) met Leonardo di Caprio en Kate Winslet in de hoofdrol. Mijn verwachtingen konden niet hoger gespannen zijn. Daardoor viel dit debuut van Yates me toch wat tegen. Het jonge stel Frank en April Wheeler, ouders van twee kleine kinderen, wonend in een welvarende buitenwijk, zoekt het geluk. Hij heeft een saaie kantoorbaan en zij treurt om een mislukte carrière als actrice. Dat zet hun relatie onder druk. Daarom besluiten ze naar Parijs te emigreren. Ook de bijfiguren proberen iets moois van hun leven te maken: de bevriende buren de Campbells, het echtpaar Givings met hun intelligente maar gestoorde zoon John, het sexy kantoormeisje Maureen. Een interessant gegeven dus: hoe zorg je dat je niet wegzakt in een doorsneebestaan en maak je je droom waar? Toch blijven de personages te vlak, naar mijn idee, en kan ik hun kronkelpaden niet steeds volgen, al was ik aan het eind wel weer geraakt.

Jan van Mersbergen: De laatste ontsnapping

Cossee,  Amsterdam,  2014

 Een boek over vier mannen: twee vaders en hun zonen. Die laatste twee zijn elkaars beste vrienden en zijn tien jaar oud. De ene vader is de verteller. Hij heeft ook nog een vrouw en een dochtertje. Sinds enkele maanden is hij werkloos. Hij raakt steeds meer in de ban van de andere vader, die pas kort geleden opeens te horen kreeg dat hij een zoon heeft. Deze Ivan  is afkomstig uit het Balkangebied.  Hij werkt ‘s nachts in cafés, waar hij zich als een Houdini weet los te maken uit de touwen waarmee hij door twee mensen uit het publiek is vastgemaakt. Hij leidt een ruig leven met veel drank en vrouwen. Aan het begin van de roman zit het viertal in het vliegtuig, op weg naar een camping in Zuid-Frankrijk, waar Ivan zijn kunstje gaat vertonen. Stukje bij beetje komt de lezer erachter wat er zich in het verleden in Ivans geboorteland heeft afgespeeld , wat er de laatste maanden  is gebeurd met de twee vaders en hoe zij ieder op hun manier proberen te ontsnappen aan hun ketenen.

De vier personages zijn raak geportretteerd, het verhaal is ontroerend, de compositie is bijzonder, de schrijfstijl is sober.

 

John Williams: Augustus

 

 Lebowski  Publishers  Amsterdam  2014, vertaald uit het Engels 1^e druk 1972 420 blz.
 

Na het succes van Stoner en Butcher’s crossing is er nu deze roman uit 1972, waarvoor Williams de National Book Award ontving. Het is het verhaal van een keizer in wording, de stichter van het Romeinse rijk. Na de moord op zijn oom Julius Caesar in 44 voor C. “erft” de dan negentienjarige Augustus de macht over Rome, een corrupt wespennest. Vrijwel niemand neemt hem serieus. Hij wordt echter onderschat en met hulp van zijn vrienden slaagt hij erin de macht vast te houden en voor jarenlange voorspoed te zorgen. Hij komt hierbij voor zware beslissingen te staan, zoals de verbanning van zijn dochter Julia. De roman heeft een bijzondere vorm. Het verhaal wordt namelijk verteld door middel van brieven van bekende (en minder) bekende Romeinen uit die tijd. Zo komen Marcus Antonius en de dichters Vergilius en Ovidius aan het woord en lezen we in het dagboek van Julia. Al die gefingeerde memoires, brieven, staatsdecreten, dagboekfragmenten en reisverhalen geven een  beeld van Augustus als persoon, maar ook van Rome. In het begin is het even wennen, maar de gebeurtenissen van meer dan 2000 jaar geleden zijn met zoveel vaart en zo levendig beschreven, dat je het gevoel krijgt er midden in te staan

 

 

Niňa Weijers: De consequenties

 

Atlas Contact Amsterdam Antwerpen   2014

 

Ik zocht een boek van een jonge schrijver en dat werd deze debuutroman. Het boek gaat over de keuze tussen verdwijnen en overleven en het grote verlangen door een ander gezien te worden. Is er een grens tussen leven en kunst? Besta je zolang er iemand is die je ziet?

Couveusebaby Minnie Panis groeit uit tot een gevierde jonge kunstenares die van haar eigen leven een laboratorium maakt. Ze zet een kunstproject op waarbij ze een fotograaf de opdracht geeft haar onder alle denkbare omstandigheden drie weken lang te volgen en te fotograferen.

Het boek is knap gecomponeerd, heeft een lichtvoetig,  maar prikkelend taalgebruik.  Toen ik eenmaal in de greep van De consequenties zat, had ik moeite om het weg te leggen. Wat een rijk boek van een beloftevolle schrijfster.

Weijers won met deze roman de Anton Wachterprijs voor het beste debuut van dit jaar.
 

Harris, Robert: De officier

2014 (vertaald uit het Engels, 2013) De Bezige Bij, Amsterdam

Literaire thriller staat er op de kaft. Dat is niet echt mijn favoriete genre. Er staat ook een aanbeveling van Matthijs van Nieuwkerk : “Spannend tot op de laatste bladzij.“ De officier” was dan ook op een bepaald moment Boek van de maand bij DWDD. Het gaat over de “Dreyfus-affaire” die speelde aan het eind van de negentiende eeuw. Ik heb daar een vage herinnering aan uit mijn geschiedenisboek op de middelbare school. Dat maakte niet dat ik meteen zin kreeg om in deze pil van 440 bladzijden duiken, maar ik moet zeggen dat deze historische roman, want dat is het eigenlijk, het lezen meer dan waard is. 

Het verhaal wordt verteld vanuit de commandant van de Franse geheime dienst, kolonel George Picquart. Na de veroordeling wegens verraad van de joodse officier Alfred Dreyfus, ontdekt hij dat de echte spion iemand anders moet zijn geweest. Dreyfus zit dus ten onrechte een zeer zware, levenslange gevangenisstraf uit op Duivelseiland en de werkelijke spion is nog steeds actief in het Franse leger. Picquart is geen fan van Dreyfus en is zeer loyaal aan het leger. Maar hij doet zijn plicht en brengt zijn meerderen op de hoogte van de vergissing. Die willen deze zaak echter in de doofpot stoppen. Piquart geeft niet toe en komt hierdoor zelf ook in de problemen. Er komen vele kwalijke zaken aan het licht: corruptie, antisemitisme, oplichterij, moord. We krijgen een mooi beeld van die fin-de-siècletijd in Parijs en de personages zijn met veel psychologisch inzicht neergezet. Natuurlijk gaat het hier om een beruchte affaire, maar de gedachte dat dit soort zaken overal op de wereld vaker hebben plaatsgevonden en nog steeds plaatsvinden, geeft de roman nog een extra wrange dimensie.